Historia Olkuszan, którzy walczyli w Bitwie Warszawskiej

2019-08-20 /1874
Historia Olkuszan, którzy walczyli w Bitwie Warszawskiej

15 sierpnia świętowaliśmy Dzień Wojska Polskiego oraz 99. rocznicę Bitwy Warszawskiej. Nie wszyscy wiedzą jednak, że wśród tysięcy polskich żołnierzy, którzy wnieśli bezpośredni wkład w zwycięstwo z 1920 roku, nie zabrakło także mieszkańców ziemi olkuskiej. „18. najbardziej decydująca bitwa w dziejach świata”, jak określił powstrzymanie bolszewików na przedpolach Warszawy angielski dyplomata lord D’Abernon, rozgrywała się bowiem z udziałem m.in. V Batalionu Strzelców Olkuskich.

Oddział ten, wtedy jako III batalion w szeregach 9. Pułku Piechoty Legionów, przyczynił się do wywalczenia niepodległości i granic Rzeczypospolitej. V Batalion Strzelców Olkuskich był pierwszą ochotniczą jednostką odrodzonego po zaborach Wojska Polskiego, powstałą w listopadzie 1918 roku. Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej byli legioniści, Polacy z armii zaborczych, harcerze i uczniowie utworzyli oddział, który już w styczniu 1919 r. wyruszył na front. Olkuszanie wzięli udział w walkach z Ukraińcami o Lwów, osłaniając linię kolejową zaopatrującą oblężone miasto. W maju 1919 r. olkuski batalion został natomiast włączony do elitarnej 3. Dywizji Piechoty Legionów, jako trzeci batalion 9. Pułku Piechoty Legionów.

Po walkach z Ukraińcami i bolszewikami na terenie dzisiejszej Ukrainy, Litwy, Łotwy i Białorusi i odwrocie pod naporem ofensywy Armii Czerwonej, oddział w sierpniu 1920 r. staje w Tyszowcach na Lubelszczyźnie. 13 sierpnia 1920 r., w ramach przygotowań do decydującego kontruderzenia znad Wieprza na skrzydło wojsk bolszewickich atakujących Warszawę, 9. Pułk ruszył na Hrubieszów, odrzucając nieprzyjaciela za Bug. W kolejnych dniach zajęto Chełm i Ossowę. Od 17 sierpnia 9. Pułk stanowił odwód dywizji, która 19 sierpnia zajęła Brześć, pokonując w siedem dni prawie 300 km. W tym czasie olkuskim batalionem dowodził ppor. Julian Sosabowski, brat Stanisława Sosabowskiego, późniejszego generała i dowódcy 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej.

W ramach Bitwy Warszawskiej Wojsko Polskie powstrzymało Armię Czerwoną nad Wisłą na przedpolach Warszawy, a następnie uderzeniem znad Wieprza rozbiło bolszewików. „Cud nad Wisłą” doprowadził do załamania całej ofensywy na Polskę i pozwolił na zwycięstwo w wojnie. Prócz olkuskiego batalionu strzelców w innych jednostkach Wojska Polskiego w tym okresie służyły ochotniczo lub z poboru tysiące mieszkańców ziemi olkuskiej. Nazwiska 234 z nich są uwiecznione na tablicy „Poległym bohaterom w walce z najazdem Rosji Sowieckiej” na Starym Cmentarzu w Olkuszu. Tablicę odsłonięto w 2000 r. staraniem m. in. Mieczysława Karwińskiego i Wiktora Burakowskiego.

99 lat po zwycięskiej bitwie, 15 sierpnia 2019 r. w Ossowie pod Warszawą odbyło się cykliczne widowisko historyczne prezentujące kulminacyjny epizod walk o Warszawę. Na oczach kilku tysięcy widzów zaprezentowano walki o Ossów i Radzymin, podczas których poległ słynny kapelan ochotników, ks. Ignacy Skorupka. W inscenizacji wzięli udział także rekonstruktorzy z Olkusza. „Grupa Rekonstrukcji Historycznych V Batalion Strzelców Olkuskich” to projekt rekonstrukcyjny prowadzony przez olkuskie koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej we współpracy z Zespołem Szkół nr 1 w Olkuszu oraz olkuski oddział PTTK. Zainicjowany w ubiegłym roku projekt ma za zadanie popularyzować historię wkładu ziemi olkuskiej w odzyskanie niepodległości i wywalczenie granic Rzeczypospolitej w latach 1918-1921. Bieżące inicjatywy można śledzić TUTAJ. Historię V Batalionu Strzelców Olkuskich opowiada z kolei wystawa oraz film.

Autor: Prezes olkuskiego koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Konrad Kulig